het begin van een boek

Nog even over Heide Boonen...

Het fascineert me waar bij auteurs de muze zit. Vanwaar ideeën komen en hoe die verder rijpen tot wat vele pagina's later een heel boek wordt.

Heide vertelde dat het bij haar steeds begint als een beeld dat plots in haar hoofd opkomt. Een beeld met een landschap, een personage of meer misschien. Een sfeer die in de lucht hangt. Daarna begint ze zich af te vragen: Wat doet die daar? Waarom voelt die zich zo? Komt die ergens van of is die misschien ergens naartoe? Heel veel vragen voordat ten langen leste iets van een verhaal naar boven komt. Het is kiezen voor de moeilijke weg en dat siert haar. Als je haar boeken leest, kan je inderdaad begrijpen dat het zo gegaan is. Veel plaats voor emoties, gedachten, sfeer... Of zoals Heide zelf zegt: Ik schrijf alleen maar dunne boeken. Dat komt omdat er weinig in gebeurt. Hoe mensen zijn, en waarom ze reageren zoals ze reageren, daar gaat het vooral om.

het einde van het literaire kinderboek

Een van de aangename dingen van mijn vak is dat ik af en toe eens jeugdauteurs ontmoet. Zij zijn een ras dat ik erg hoog acht. Zo een ontmoeting heeft voor mij toch steeds weer iets magisch.
Vandaag mocht ik uit eten met Heide Boonen (Ed Franck wist ervan). We hadden een uitgebreide babbel over de tendenzen binnen de jeugdliteratuur. Allebei zijn we ervan overtuigd dat er tegenwoordig ontzettend veel rommel wordt gemaakt. Commercialiteit lijkt de enige maatstaf geworden. Nochtans zijn volgens Heide uitgeverijen toch nog steeds op zoek naar goede manuscripten. En dat op zich is natuurlijk wel hoopgevend. Maar literaire kinderboeken zijn volgens haar passé. Verkoopbaarheid primeert nu. Zelfs binnen een uitgeverij als Querido, waar kwaliteit toch altijd in het vaandel heeft gestaan, zijn die verschuivingen zichtbaar. Terwijl men vroeger met auteurs als A.M.G. Schmidt genoeg verdiende om minder commerciële boeken kansen te geven, moet nu elk boek commercieel rendabel zijn. Goed geschreven is geen bezwaar, maar toegankelijkheid is een must. Daar is natuurlijk niets mis mee. Maar heeft het literaire kinderboek dan geen reden tot bestaan meer? Wat met die - al is het een kleine - groep kinderen die niet alleen geniet van een goede verhaallijn, maar ook van stijl en taal? Mag voor hen het literaire kinderboek blijven bestaan? Ik geloof trouwens nog altijd dat het kan om kinderen literaire smaak bij te brengen. Ook groenten hebben we als kind moeten leren eten. Waar het aan ontbreekt is goede begeleiding, bijvoorbeeld (en vooral) vanuit het onderwijs. Daar wachten we nu al veel te lang op. Is nu ook het geduld van uitgevers uitgeput?
Heide, ik hoop dat je het toch een beetje te somber inziet...

Noot: Het jongetje op de foto leest een van de succesrijkste series van dit moment. Klik op de foto om te vergroten.

nog even een stempeltje

Ik ben vanmiddag even langs de plaatselijke doe-het-zelfzaak gereden voor een gordijnstang. Je weet wel, zo een baar waaraan gordijnen worden opgehangen. Ik had die nodig om een apart hoekje in te richten in onze bibliotheek, waar kinderen knus en gezellig boeken over liefde en vriendschap kunnen lezen. Zo'n stang kost amper 24 euro.

ik: Zou u een factuur kunnen maken op naam van de gemeente?
verkoopster 1: Oei, dat doe ik eigenlijk nooit. Daar moet ik verkoopster 2 voor vragen.
(Verkoopster 2 wordt omgeroepen naar de kassa te komen.)
verkoopster 2: Waarmee kan ik helpen?
verkoopster 1: Meneer zou hiervoor een factuur willen.
verkoopster 2: En betaalt u onmiddellijk of...
ik: Nee nee, de factuur moet aan de gemeente bezorgd worden en dan wordt dat gewoon op jullie rekening overgeschreven.
verkoopster 2: Oei, dat doen wij normaal niet. Daar moet ik even toestemming voor gaan vragen.
(Verkoopster 2 verdwijnt. Ik wacht en wacht. Verkoopster 1 zit ondertussen ongemakkelijk op haar stoel te wiebelen en doet haar best mij niet aan te kijken. Het wachten duurt steeds langer. Ik begin wat in een reclamefolder te bladeren. En daarna bekijk ik schijnbaar geïnteresseerd een voor een alle artikelen in het rek met fietsonderdelen. Uiteindelijk komt verkoopster 2 weer aangelopen.)
verkoopster 2: Het mag! Even kijken hoe dat nu moet.
(Verkoopster 2 zoekt onder de toonbank naar een map en haalt er een blad uit, een soort van stappenplan voor gevallen als dat van mij.)
verkoopster 2: Ah, ik moet eerst een nummer op dit formulier schrijven.
(Een andere map wordt gezocht. Verkoopster 2 begint ijverig te bladeren tot ze vindt wat ze zoekt. Op het blad met allemaal nummers en namen wordt een nieuw nummer toegevoegd, samen met mijn naam. Nu schrijft verkoopster 2 het nummer ook op haar formulier. Vervolgens handelt ze het hele stappenplan verder af terwijl ze mij luidop getuige laat zijn van alle handelingen die ze op de computer doet. Het zijn er heel wat.)
verkoopster 2: En nu moet er nog een stempel op.
(Ze begint koortsachtig alle laden te doorzoeken.)
verkoopster 2: Weet je, normaal doet verkoopster 3 dit soort zaken, maar vandaag is ze er niet.
(Tenslotte richt ze zich tot verkoopster 1.)
Verkoopster 2: Weet jij misschien waar die stempel ligt?
(Verkoopster 1 haalt haar schouders op.)
verkoopster 2: Dan moet ik even gaan vragen op het bureel.
(Ze verdwijnt weer. Ondertussen neem ik mijn wachtpose weer aan. Ik glimlach vriendelijk naar alle klanten die langzaam aan de kassa voorbijdruppelen en maak hen duidelijk dat ze voor mogen. Af en toe excuseer ik me omdat ik genant in de weg sta. Het bureel moet waarschijnlijk in een ander dorp zijn. Ik verlies mijn geduld niet. Uiteindelijk komt verkoopster 2 weer aangelopen. Ze houdt triomfantelijk een stempel omhoog. Op het moment dat ze de stempel wil plaatsen, houdt ze zich plots in.)
verkoopster 2: Ik zal misschien eerst even proberen op een papiertje.
(Ik werp haar een begrijpende blik toe.)
verkoopster 2: Zo, zullen we de factuur opsturen?

Ik bedenk even hoeveel het uurloon van een verkoopster moet bedragen en weeg dat af tegen de luttele 24 euro die aan mij verdiend kan worden. Ik besluit dat ik de zaak een postzegel zal besparen en stel voor de factuur zelf mee te nemen.

de échte nieuwswaarde

Dendermonde is even wereldnieuws. Heel erg is dat. Ik heb vanmorgen mijn eigen zoontje naar de onthaalmoeder gebracht. Ik kan misschien een beetje begrijpen wat die ouders nu meemaken. Als zij straks thuiskomen ademt hun hele huis nog toekomst uit. De kleertjes die ze gekregen hebben voor als hun kindje weer een paar maten groter zou zijn. Het speelgoed dat nog in de kast ligt om later te geven. Al die babyvoeding die nog staat te wachten op een volgende maaltijd. Misschien zelfs nog een hele lijn wenskaarten tegen de muur waarop alle geluk en een fantastisch nieuw leven wordt gewenst. Je kan dat met geen woorden beschrijven.

Maar wat is nu de echte nieuwswaarde van deze gruwel? Het feit dat een man een kinderdagverblijf is binnengegaan en er kinderen en verzorgsters heeft neergestoken? Op de website van Het Belang van Limburg staat op dit moment al een zinloze poll over het al of niet zinvol zijn van strengere beveiliging op kinderdagverblijven. Op dit ogenblik stemt al twee derde vóór. Dat is toch absolute onzin! Toen een paar dagen geleden gepeild werd naar de mening van diezelfde mensen over de mogelijke invoering van een snelheidsbeperking op autosnelwegen, was haast iedereen nog tégen. Terwijl dat toch ook om veiligheid - zelfs van kinderen - gaat en WEL een structureel probleem is. De kans dat er opnieuw een gestoord iemand een kinderdagverblijf binnenwandelt en verschrikkelijke dingen doet is heel erg klein. Natuurlijk kan je dat niet uitsluiten, maar het verleden leert dat zulke vergrijpen in ons land maar uiterst zelden voorkomen. Hechten we er dan precies daarom zo'n grote nieuwswaarde aan? Ik hoop het niet. Voor mij zit de nieuwswaarde hierin: hoe komt het dat de maatschappij erin slaagt mensen zodanig te isoleren dat ze zich onbegrepen, gefrustreerd, haatdragend gaan voelen, zodat enkelingen van hen zelfs tot zoiets in staat zijn. Waarom willen we die mensen die we niet kunnen of willen begrijpen steeds uit onze samenleving bannen, liefst zelfs wegsnijden? Dat die vraag eens gesteld wordt. Dát is voor mij de echte nieuwswaarde.

Enfin, ik ga nu Miel halen bij de onthaalmoeder. En je kan er van op aan dat hij vandaag nog een steviger knuffel krijgt dan anders.

vandaag

Heb jij ook het gevoel dat de wereld vandaag opeens een stuk gezelliger is geworden?

banaan

Het is nog een paar dagen wachten op de officiële beëdiging van Obama als nieuwe president van de Verenigde Staten, maar de gekte slaat toch al toe.

Wat zal Obama in zijn inauguratiespeech zeggen? Bij verschillende bookmakers kan je al gokken op specifieke woorden die in de toespraak zouden voorkomen. Met het woord 'banaan' valt momenteel het meeste geld te verdienen. Als Obama dit woord gebruikt, verdien je je inzet duizend keer terug.

Wie van plan is om ook naar het bal achteraf te gaan, kan alvast haar jurk laten registreren. Niets is immers zo genant om veel geld te spenderen aan je outfit om dan te moeten vaststellen dat een andere genodigde precies dezelfde tenue draagt. Op http://www.dressregistry.com/ kan je aangeven in welke baljurk je komt. Andere balgasten zijn dan meteen gewaarschuwd.

zeker lezen

Van wolf tot watje

(Jan Paul Schutten)

Een literair informatief boek voor kinderen. Er zijn er niet veel, maar af en toe verschijnt er toch eens eentje. Van wolf tot watje is zo een boek.

Literair, want dat Jan Paul Schutten kan schrijven heeft hij al eerder bewezen. Dit is eerder een boek om van voor tot achter uit te lezen, dan om met de inhoudstafel als uitvalsbasis hier en daar een interessant item uit te pikken. Jan Paul maakt het de lezer wel niet lastig, want zijn stijl boeit enorm.

Ook op en top informatief, want de auteur hééft wat te vertellen. De invalshoek is op zich al interessant. Alhoewel het boek over huisdieren gaat, is dit niet het zoveelste boek in de rij dat vertelt hoe je je hond moet borstelen en wat en hoe vaak je je cavia moet voeren. Jan Paul Schutten gaat op zoek hoe onze huisdieren geëvolueerd zijn uit hun wilde voorouders. Het eerste hoofdstuk is meteen het interessantste. Hier wordt op een fascinerende manier uitgelegd hoe dieren denken. Talrijke vergelijkingen maken het voor kinderen perfect begrijpbaar. En meteen wordt iedereen die zijn huisdier te veel menselijke trekjes wil toedichten deftig op zijn plaats gezet. Daarna worden verschillende huisdieren apart toegelicht. De informatie verrast voortdurend. Wist je bijvoorbeeld dat we onze hond en onze kat terug kinds hebben gemaakt om ze als huisdier te kunnen houden?

Alhoewel het een informatief boek is, werd gekozen voor enkel illustraties (van Sebastiaan Van Doninck overigens). Soms zou je misschien een foto missen. Als de auteur het bijvoorbeeld heeft over een weinig bekende kruising tussen twee dieren, dan wil je wel eens weten hoe die eruit ziet.

Een absoluut minpunt zijn de talrijke spellingsfouten, woorden die er te veel staan of stukken zin die helemaal verdwenen zijn. Redactioneel is hier toch wel heel wat foutgelopen.

De vormgeving mag er dan weer wel zijn. Het werken met verschillende lettertypes is functioneel en maakt het makkelijk leesbaar.

Van wolf tot watje is een boek dat iedereen die een huisdier heeft maar beter kan gelezen hebben. Maar ook als je er geen hebt zal je er geen spijt van hebben.

Voor 10+

mijn score: ====

Miel half jarig

Vandaag is Miel precies een half jaar oud. In die korte tijd heeft hij al een beurscrisis, het einde van het Bush-tijdperk, de verkiezing van de eerste zwarte Amerikaanse president, twee keer het ontslag van Leterme als premier, een oorlog in Gaza en een koudegolf meegemaakt,

maar... nog geen tandjes.

Mance Post jarig

Vandaag wordt illustratrice Mance Post... 84! Waarom schrik ik daar van? Het is ongelooflijk hoe fris Mances illustraties op haar leeftijd nog zijn. En dat is allerminst betuttelend bedoeld. Want meer dan een oude dame is Mance Post vooral een grote dame in de wereld van de illustratoren, ook nu nog.

Bekend is Mance Post vooral van de illustraties in Guus Kuijers boeken over Madelief. En van de dierenverhalen van Toon Tellegen natuurlijk. Van alle illustratoren waarmee Toon Tellegen ooit samenwerkte, neemt Mance Post voor mij toch een heel speciale plaats in.

Mances tekenstijl is altijd geëvolueerd. Van tekeningen in zwart-wit naar illustraties in kleurpotlood. Onovertroffen vind ik toch vooral de linosneden waarmee ze de laatste jaren Tellegens boeken illustreert.

Uit Mances prijzenkast blinkt ze regelmatig de Deutscher Jugendliteratur Preis op die ze in 1982 samen met Guus Kuijer won voor Krassen in het tafelblad, maar ook een Zilveren Penseel (2006) voor Tellegens Middenin de nacht en de Max Velthuijsprijs voor haar hele oeuvre. Ter gelegenheid van deze laatste onderscheiding mocht Mance zelf haar favoriete illustraties uit Toon Tellegens boeken uitzoeken. Die verschenen in 2007 in Post voor iedereen.

vrouwen

Soldenkoopjes. Jassen heeft ze al met hopen. Golfjes ook.

Maar nu zag ze iets dat het midden had tussen een jas en een golfje en dat, dat had ze nog niet!

zeker lezen

1001 gangen

(Jeroen Van Haele)

‘Mag ik eens mee, zus?’ vraag ik met een mond vol boterham.
‘Op één voorwaarde,’ zegt ze.
Ik houd niet van voorwaarden.
Of het mag. Of het mag niet.
Een voorwaarde is iets tussen de twee in.
Het mag een beetje.

Af en toe kom je wel eens een compleet onverwachte verrassing tegen in jeugdboekenland. 1001 gangen van Jeroen Van Haele is zo een verrassing. Ik had nog nooit iets gelezen van deze schrijver, die hiermee toch al aan zijn vierde boek toe is.

Souhaila poetst ’s nachts de gangen in een groot kantoorgebouw. Voor haar zusje Rania is dat zo fascinerend als de sprookjes van 1001 nacht. Rania mag voor één keer mee met Souhaila. In die ene nacht maakt Rania kennis met andere bijzondere nachtelijke werkers, maakt ze deel uit van een spel en ontsnapt ze ternauwernood aan een terroristische aanslag.

Laten we eerlijk zijn, 1001 gangen is niet geschreven voor een groot publiek. De stijl die Jeroen Van Haele hanteert is heel sober. Elk woord lijkt gewikt en gewogen. Hij schrijft veel in dialogen, meestal niet eens vergezeld van beschrijvende tekst. Het is een bravourestuk om in zo weinig woorden zoveel sfeer en zoveel informatie mee te geven. Het is ook heel moeilijk om als jonge lezer dit er weer uit te halen. Daarom dat dit boek niet voor iedereen zal weggelegd zijn. Maar dat levert nu net de mooiste literatuur op.

Wat op het eerste zicht een boek lijkt te zijn over bijzondere ontmoetingen tussen verschillende culturen, blijkt ook nog eens een verrassende verhaallijn mee te krijgen met een onvoorspelbaar plot. Enig minpuntje is misschien dat die ontknoping droogweg in een krantenartikel wordt uitgelegd. Hier blijf je wel wat op je honger zitten.

De illustraties van Myriam Kalaï, die vooral speelt met collages waarbij foto’s en tekeningen door elkaar gebruikt zijn, zijn sober, maar knap.

“In elk geval beschouw ik hem als een van de grote talenten van de nieuwe generatie Vlaamse jeugdschrijvers” citeert de achterflap Ed Franck in een uitspraak over Jeroen van Haele. Als Jeroens andere boeken even sterk zijn als dit zou hij wel eens gelijk kunnen hebben.

10+
mijn score: ====

mooi

Mooi was de ochtend bedekt met zachte sneeuw.

Mooi was de blik van Miel toen die vanochtend uit het raam keek.

sporen in de sneeuw

Vier bandensporen zijn er achter mijn besneeuwde auto getrokken vanmorgen. Twee van toen mijn dag nog vol plannen was. Op weg naar mijn werk zou ik nog een pakje ophalen op het postkantoor. In de bibliotheek zou een leeshoek moeten ingericht worden met boeken over vriendschap en liefde. De uurregeling voor de auteurslezing van Heide Boonen eind deze maand zou moeten herzien worden. De scholen zouden dringend nog een boekenpakket met boeken van haar moeten ontvangen en ik zou voor deze lezing nog een lesbrief moeten opstellen. Nog twee dozen met boeken met de zichtzending van december zouden moeten bekeken en uitgeselecteerd worden, want de zichtzending van januari komt er spoedig aan. Ik zou..

Ik weet niet of al die andere chauffeurs die ik vanmorgen tegenkwam net zoveel plannen hadden als ik. Dat ze dik tegen hun zin met dat slakkengangetje op de weg zaten en dat ze liever dringend op een voor hen belangrijke plaats wilden zijn, was van hun gezichten af te lezen. Het verkeer was één chaos. Een paar keren voelde ik mijn banden alle grip op de weg verliezen. Ook aan de bushalten stonden mensen al veel te lang te wachten.

Het postkantoor was nog dicht, alhoewel het al een kwartier open had moeten zijn. En ineens begreep ik dat er mensen waren die vandaag beslist hadden dat er belangrijker dingen zijn dan op tijd op hun werk te zijn.

Ik ben terug omgekeerd en ben weer naar huis gereden. Het tweede paar bandensporen is van toen ik besloot dat mijn dag heerlijk leeg zou worden.

het boek en de film

Een paar dagen geleden ben ik naar Oorlogswinter (de film) gaan kijken. Het is te lang geleden dat ik Jan Terlouws boek gelezen heb om te kunnen zeggen of nu het boek of de film het beste is. Maar de film is alleszins dik ok. De winterse oorlogse sfeer van 44/45 is prachtig in beeld gebracht en hoofdrolspeler Martijn Lakemeier acteert voortreffelijk.

Gisteren zond Ned 3 Kruistocht in spijkerbroek uit en was op VT4 Charlie and the chocolate factory te zien.

Ik heb toch altijd een dubbel gevoel bij dat soort verfilmingen van klassiekers uit de jeugdliteratuur. Natuurlijk kan je alleen maar blij zijn dat jeugdboeken weer wat aandacht krijgen, maar ik vraag me toch altijd af hoe groot het leesbevorderend effect is. Wat enorm opviel toen bijvoorbeeld de film Kruistocht in spijkerbroek werd uitgebracht, was dat het boek opnieuw verkocht als zoet brood. En ook alle andere boeken van Thea Beckman kregen weer de ene herdruk na de andere. De film zorgde er alleszins voor dat heel veel jongeren Beckman gingen lezen. Maar zijn ze daarna ook werk van andere auteurs gaan lezen? Ik betwijfel het. Je krijgt zo al gauw het gevoel dat deze boeken de top van de jeugdliteratuur zouden moeten uitmaken, maar dan ga je helemaal voorbij aan de enorme positieve evolutie die hoogstaande jeugdliteratuur pakweg de laatste vijftien jaar heeft ondergaan. Thea Beckmans klassieker is al van 1973, die van Jan Terlouw van 1972 en Roald Dahls bestseller dateert zelfs van 1968. Bij een groot deel van het publiek heerst het idee dat je deze boeken moet gelezen hebben om het beste van wat jeugdliteratuur te bieden heeft te leren kennen. Wat er volgens hen dan de laatste jaren is gebeurd? Niets waarschijnlijk. Volgens mij nochtans heel veel.

gelezen in de maand december

De aankomst (Shaun Tan) - 15+ ====
De dag dat ik een hond wilde zijn (Ingelin Angerborn) - 10+ ===

De muzikant en het meisje (Rita Verschuur en Marit Törnqvist) - 6+ ===
Duister (David Almond) - 14+ ====

Right behind you (Gail Giles) - 14+ ===

Soldaat Wojtek (Bibi Dumon Tak) - 10+ ==

1001 gangen (Jeroen Van Haele) - 10+ ====

ook namens mij

hier klikken!