goed en kwaad in jeugdliteratuur

We hebben in Vlaanderen al een woelig jaarbegin gehad. Een nieuwe seriemoordenaar, een verwoestende gasontploffing, een catastrofale treinbotsing…

Het is boeiend eens te bekijken hoe de mensen die hierbij betrokken zijn in de media worden opgevoerd. Van slachtoffers worden haast bovennatuurlijke helden gemaakt. Ze zouden geen vlieg kwaad doen, waren overal en door iedereen geliefd, hun inzet voor andere mensen wordt dik in de verf gezet. Je zou er haast nederig bij worden. Tegen zulke supermensen verdwijnen wij, gewone stervelingen, in het niets.
Een dader wordt dan weer afgeschilderd als een eenzame zonderling. Zelfs als achteraf blijkt dat zo iemand ook gewoon een vader of een vriend kan zijn, dan wordt dat al gauw een geboren misleider, een gewetenloze manipulist.

Kijk, ik wil hier nu geen discussie voeren over hoe erg de misdaden wel zijn die Ronald J. heeft gepleegd. Ik wil ook niet afdingen op het feit dat slachtoffers best aangename mensen kunnen zijn. Maar ik vind het heel ongezond dat mensen alleen maar eenzijdig naar deze mensen kunnen kijken. Blijkbaar heeft de modale mens dat wit-zwartbeeld nodig om met dergelijk nieuws te kunnen omgaan. Blijkbaar doen we spontaan aan de 'ontmenselijking' van bijvoorbeeld een dader en de ophemeling van een slachtoffer om alles beter te kunnen plaatsen. Mensen kunnen vaak geen andere 'waarheid' aan dan dat de wereld uit goede en slechte mensen bestaat. Met nuancering hebben ze het moeilijk.
Dienen deze polariserende portretteringen de waarheid? Waarschijnlijk niet altijd. Je kan je bijvoorbeeld de vraag stellen of de kinderen van Ronald J. ook op die manier naar hun vader kijken.

Boeken kunnen echter helpen zwart-witdenken te doorprikken. Daarom dat het ontzettend belangrijk is dat er kinderboeken bestaan waarin de scheiding tussen goed en kwaad niet zo gemakkelijk te trekken is. Boeken die niet meedoen aan die voortdurende polarisering. Boeken waarin ook mensen met slechte trekken menselijk worden neergezet. Zodat kinderen een correcter mensbeeld meekrijgen. Zodat ze dingen ook van een andere kant kunnen en durven bekijken.

Zo in de vlugte kom ik al aan enkele boeken die wat dat betreft een nuttige bijdrage hebben geleverd. Weet je er nog meer? Vul maar aan.

Marja - Lies Bate (12+)
Allemaal willen we de hemel - Els Beerten (14+)
Duivelshanden - Heide Boonen (12+)
Het nachtland - Jan de Leeuw (14+)
Al zijn eendjes - Christian Duda (7+)
Right behind you - Gail Giles (14+)
Vallen - Anne Provoost (14+)

Ik zeg wel vaak wat ik niet goed vind aan een boek. Wat is dan wel een eigenschap van goede jeugdliteratuur? Genuanceerd omgaan met goed en kwaad zou er een kunnen zijn. Alhoewel dat ook niet altijd hoeft. Sommige auteurs gaan dan weer zo karikaturaal om met goed en kwaad dat het op die manier ook weer sterk wordt. Maar als het duidelijk is dat het om karikaturen gaat, draagt dat natuurlijk ook bij tot het nuanceringsvermogen van kinderen.